Z czego zrobione są pieniądze?

W portfelu, w kieszeniach, czasem w skarpecie – miejsc, w których możemy przechowywać pieniądze jest bardzo dużo. Płacimy nimi w sklepach, pożyczamy bezpowrotnie młodszemu rodzeństwu czy wręczamy jako prezent, gdy brakuje nam sił na kreatywność. Czy zastanawialiście się jednak z czego robi się pieniądze? I dlaczego produkcja 1 grosza kosztuje kilka groszy?

Lidia, platyna i aluminium

Historia istnienia monet sięga VII w. p.n.e., kiedy to na terenach greckiego miasta Lidia (dziś Turcja) powstał najstarszy znany nam pieniądz. Monety tworzono wtedy z elektrum – pierwiastka, który jest mieszanką stopów złota, srebra, miedzi i żelaza. Materiał ten stanowił spory problem, przede wszystkim ze względu na nierówne proporcje złota do srebra w monecie, co wpływało na wartość pojedynczej sztuki. W związku z tym, w następnym wieku, zajmujący się wówczas emisją monet Krezus zdecydował, że wykorzysta w produkcji nowego pieniądza czyste złoto oraz czyste srebro.

Na przestrzeni wieków eksperymentowano z wieloma materiałami. Głównie dlatego, że złoto i srebro były zbyt drogie. Monety w XII-wiecznych Indiach wykonane były z cynku, podobnie jak te wietnamskie z XIX w. W Ugandzie w 1907 roku produkowano je z aluminium, a w Rosji za panowania Mikołaja I w obiegu dostępne były monety wykonane z platyny.

Z jakich materiałów powstają monety?

Materiałów, które wykorzystywane są obecnie do produkcji monet, jest całkiem sporo. Oto kilka przykładów.

• Stal pokryta miedzią – wykonuje się z niej m.in. monety o wartości 1 centa (USA). Główna zaleta tej mieszanki to niski koszt produkcji oraz fakt, że monety z niej wykonane są lekkie. Niestety, materiał ten jest podatny na korozję, a miedziana powłoka może bardzo łatwo się ścierać.
• Stal pokryta niklem – z tego materiału produkuje się m.in. 1 euro oraz 5, 10 i 25 centów (USA). Powłoka wykonana z niklu jest droższa od miedzianej, ale jest jednocześnie znacznie trwalsza. Ponadto monety z niklową powłoką są atrakcyjniejsze wizualnie.
• Miedzionikiel – 1 zł lub 1-2 euro to przykłady monet wykonanych z tego materiału. Ten mix jest droższy w produkcji od poprzednich, ale za to charakteryzuje się odpornością na korozję oraz twardością. Z miedzioniklu wykonany jest również rdzeń monety 2 zł i pierścień monety 5 zł. Ich pozostałe części wykonane są z brązalu.
• Mosiądz – wykorzystywany przede wszystkim do produkcji euro w postaci 10, 20 oraz 50 eurocentów. Do 2014 roku w Polsce służył także do produkcji 1,2 i 5 groszy. Jest to bardzo lekki i tani materiał, który jest odporny na korozje. Wady? Głównie jego waga, choć osobom lubiącym mieć cięższy portfel nie powinno to przeszkadzać.

Ile kosztuje produkcja grosza?

Choć na przestrzeni wieków wielokrotnie decydowano się na zmianę kruszcu służącego do wykonywania monet, nie zawsze udaje się sprawić, aby ich produkcja była opłacalna. Co prawda Mennica Polska nie zdradza informacji na ten temat, natomiast szacuje się, że koszt produkcji monety o wartości 1 gr wynosi między 5 a 7 gr. Na minus wychodzimy również przy produkcji monety o wartości 2 groszy, jednak strata jest znacznie mniejsza niż w przypadku jednogroszówki. Podobnie jest w Stanach Zjednoczonych, gdzie według szacunków produkcja 1 centa kosztuje 2,72 centa. Dlaczego mimo to nadal nie zostały wycofane z produkcji? Powodów może być kilka, ale na pierwszy plan wysuwa się przede wszystkim precyzyja cen, utrzymanie stabilności systemu monetarnego oraz przyzwyczajenie społeczeństwa.

Z czego robi się banknoty?

Obecnie do produkcji banknotów najczęściej wykorzystuje się papier stworzony z mieszanki lnu i bawełny. Tak jest w przypadku amerykańskiego dolara, euro oraz polskiego złotego. Oczywiście, aby uniemożliwić fałszerstwa potencjalnym przestępcom, nikt nie podaje dokładnych proporcji. W XXI wieku na popularności zyskał polimer. Głównie ze względu na jego trwałość. Wprowadzono go m.in. w ramach australijskiego dolara, bata tajlandzkiego czy leja rumuńskiego. Z tego materiału korzystają również Brytyjczycy, którzy krok po kroku wprowadzają kolejne funty brytyjskie wykonane właśnie z tego tworzywa. Choć banknoty jako środek płatniczy mają być przede wszystkim funkcjonalne, to często przypominają dzieło sztuki. Tutaj można zobaczyć najładniejsze banknoty świata.  

Jak się drukuje banknoty?

Pozornie bardzo prosta rzecz jest jednak niezwykle skomplikowana. Musi taka być, jeśli chcemy uniknąć wprowadzania do obiegu fałszywek. W przypadku praktycznie wszystkich najczęściej wykorzystywanych walut mamy do czynienia z wieloma metodami druku nałożonymi na siebie. W przypadku polskiego złotego to pięć warstw. Wszystko zaczyna się od wklęsłodruku, za pomocą którego drukowane są główne elementy, czyli wizerunki królów oraz duże oznaczenia nominałów. Następnie za pomocą druku offsetowego nanosi się na banknot tło i inne kolorowe motywy graficzne. Następnie do gry wchodzi druk typograficzny, który służy do nadruku numerów seryjnych. Nie można zapomnieć również o hologramach, pasach zabezpieczających oraz warstwie farby UV. W przypadku euro możemy się również spotkać z folią SPARK, której właściwością jest zmiana koloru w zależności od tego, pod jakim kątem spojrzymy na banknot. Jej dodatkowym atrybutem jest to, że za jej pomocą można tworzyć efekt poruszających się wzorów, co utrudnia ich podrabianie.