Czy lira turecka podniesie się z kolan?

Słabość liry tureckiej to zjawisko permanentne. Temat stał się bardziej medialny od czasów pandemii. Wtedy tempo spadku siły nabywczej TRY znacznie przyspieszyło. Czy plan na kolejne kwartały przedstawiony przez ministra skarbu i finansów Turcji zmieni losy waluty, która w ostatnich latach zmagała się z galopującą inflacją?

Ciężkie czasy liry tureckiej

Zacznijmy od zobrazowania skali utraty wartości tytułowej waluty. Na początku 2010 roku euro kosztowało ok. 2,10 liry. W styczniu 2020 roku było to 6,60 TRY, natomiast rok 2025 zaczynaliśmy przy poziomie 36,30 TRY. W momencie pisania tekstu kurs EUR/TRY znajduje się powyżej 37 TRY. Oznacza to, że w ciągu ostatnich 5 lat kurs EUR/TRY wzrósł ponad 450%, a w okresie ostatnich 15 lat aż 1660%! Innymi słowy od 2010 roku lira straciła względem euro 94,3%! Podobnie wygląda relacja do amerykańskiego dolara czy polskiego złotego (TRY/PLN).

Wypłaszczenie notowań

Czy lira, która znajduje się w fatalnej sytuacji, ma jeszcze szansę na stabilizację? Kontynuując analizę ostatnich 15 lat, na wykresach TRY zauważymy utrzymujący się kierunek ruchu notowań. Waluta Turcji cały czas traci. Zmienia się natomiast kąt nachylenia trendu, który mówi nam, jak silny (lub słaby) on jest. Utrata siły nabywczej TRY istotnie przyspieszyła po pandemii. Dopiero w 2024 roku wykresy zaczęły się wypłaszczać, co wskazuje na spowolnienie trendu. Innymi słowy od roku tempo uległości liry do euro, dolara i złotego spada. Co stoi za ociepleniem sytuacji TRY?

TRY a dług publiczny i bezrobocie

Jeśli przeanalizujemy dane makroekonomiczne z ostatnich lat, zauważymy względną poprawę kondycji tureckiej gospodarki. Zacznijmy od spadku długu publicznego w stosunku do PKB. W 2021 roku zadłużenie wynosiło 40,4% PKB. W latach 2023 i 2024 stosunek ten spadł poniżej 30%. Jest to pozytywny sygnał, który świadczy o postępującej stabilizacji fiskalnej. Obniżenie zadłużenia pozwala na większą elastyczność w reagowaniu na kryzysy gospodarcze, a także sprzyja utrzymywaniu stabilności makroekonomicznej. Jednocześnie w Turcji spada bezrobocie. Ostatni odczyt z grudnia 2024 roku był na poziomie 8,5%, czyli najniższym od czerwca (9,1%).

Inflacja w Turcji

W danych z kraju Półksiężyca zauważamy także pozytywną tendencję tureckiej inflacji, która w ostatnich latach była jednym z głównych problemów gospodarki (więcej o zjawisku inflacji w tekście Inflacja, czyli zło konieczne). Jeszcze w maju dynamika cen nad Bosforem wynosiła aż 75,45%. W grudniu spadła do 42,12%. Choć wartość jest wciąż wysoka, obniżenie inflacji daje nadzieję na poprawę w przyszłości. Równocześnie decydenci obniżają stopy procentowe, co ma na celu stymulowanie gospodarki i obniżenie kosztów kredytów. Przez większość 2024 roku główna stopa procentowa wynosiła 50%. Na ostatnich dwóch posiedzeniach dokonano obniżek. Koszt pieniądza spadł do 45%. Oznacza to, że realne stopy procentowe (różnica między kosztem pieniądza a inflacją konsumencką) pozostają dodatnie. Stonowana redukcja kosztu pieniądza przez decydentów sprzyja stabilizacji wartości liry.

Lira turecka a polityka

Jeszcze do niedawna nad Bosforem panował system nazywany przez złośliwych „Erdoganomiką”. W dużym uproszczeniu była to polityka monetarna realizowana pod naciskiem wpływowego prezydenta Turcji, Recepa Tayyipa Erdoğana. Charakteryzowała się obniżeniem kosztu pieniądza podczas rosnącej, dwucyfrowej inflacji. Takie połączenie kłóci się z zasadami klasycznej ekonomii, co ostatecznie wyrządziło wiele szkód tureckiej gospodarce. Sytuacja uległa jednak zmianie w ciągu ostatniego roku, czego dowodem jest chociażby stonowana redukcja kosztu pieniądza oraz lepsze dane makroekonomiczne. Co więcej, Turcy chcą bronić wartości siły nabywczej liry, o czym informują podczas oficjalnych wystąpień. Przykładem jest wypowiedź ministra skarbu i finansów, Mehmeta Şimşeka, podczas lutowego wydarzenia Bloomberga w Stambule. Şimşek poinformował, że aktualny program stabilizacji gospodarczej wspiera proces dezinflacyjny i będzie on kontynuowany, dopóki przynosi pozytywne rezultaty. Celem jest powrót do jednocyfrowego poziomu inflacji i trwałego wzrostu gospodarczego, co już raz w przeszłości zostało osiągnięte (początek XXI wieku). Minister zasygnalizował również, że lira będzie nadal się umacniać w ujęciu realnym, co otwiera drogę dla inwestorów zainteresowanych długoterminowymi inwestycjami. Konkretna i ambitna postawa polityków staje się argumentem mogącym przynieść wyhamowanie trendu osłabiania liry, a może nawet odrobienie części strat z lat poprzednich.

Kurs liry tureckiej – co dalej?

Lira turecka boryka się z wieloma wyzwaniami, jednak spadające bezrobocie, poprawiająca się sytuacja fiskalna oraz spadek inflacji są sygnałami, które mogą sprzyjać stabilizacji gospodarki. Polityka monetarna w Turcji, mimo obniżek stóp procentowych, pozostaje wyważona. Chociaż kurs liry pozostaje w długoterminowym trendzie spadkowym, to tempo osłabienia hamuje. Wizerunek waluty ocieplają także zapowiedzi kluczowych polityków, którzy chcą bronić siły nabywczej TRY. Nie zmienia to faktu, że przed gospodarką Turcji stoi wiele wyzwań, które będą miały istotny wpływ na kurs liry w nadchodzących latach.