Nagroda Nobla z Ekonomii – 2020

Nagroda Nobla jest wyróżnieniem przyznawanym za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie czy zasługi dla społeczeństw i ludzkości. Została ustanowiona jako ostatnia wola fundatora, szwedzkiego przemysłowca, który wynalazł dynamit, czyli Alfreda Nobla. Nagrody Nobla przyznawane są co roku w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny, literatury. Przyznawana jest także Pokojowa Nagroda Nobla, a także Nagroda w dziedzinie ekonomii. Pierwsza uroczystość wręczenia Nagród Nobla odbyła się w 1901 roku. Tylko Nagrodę Nobla z Ekonomii zaczęto przyznawać później. Nominacje oraz wyłonienie laureatów to długotrwały proces. Nagrody przyznawane są najwybitniejszym naukowcom z sukcesami mającymi znaczenie dla całego świata. Oto krótka historia nagrody Nobla z ekonomii oraz tegoroczni laureaci.

Nagroda Nobla z Ekonomii – historia

Nagroda Nobla z Ekonomii przyznawana jest od 1968 roku. Jest to jedyna nagroda, która nie została przewidziana w testamencie Alfreda Nobla (nie wymienił on w nim tej dziedziny). Jest to Nagroda Banku Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych, stworzona dla uczczenia pamięci Alfreda Nobla. Centralny Bank Szwecji ufundował tę nagrodę w 1968 roku z okazji 300-lecia swojego istnienia. Komitet Noblowski wyraził zaś zgodę na tę inicjatywę i od roku 1969 systematycznie takie wyróżnienie jest przyznawane. Jest to najbardziej prestiżowa nagroda, jaką może otrzymać ekonomista.

Laureaci Nagrody Nobla z ekonomii otrzymują tak samo, jak laureaci nagrody w innych dziedzinach nagrodę z rąk króla Szwecji na wspólnej uroczystości, która odbywa się zawsze 10 grudnia, a więc w rocznicę śmierci Alfreda Nobla. Najwięcej laureatów nagrody Nobla z ekonomii, to obywatele Stanów Zjednoczonych i nie inaczej jest w tym roku. Wśród laureatów znaleźli się także Brytyjczycy, Francuzi, Szwedzi oraz osoby z kilku innych europejskich krajów, takich jak Norwegia, Finlandia, Kanada, Indie, Izrael, Niemcy, czy Holandia. W 1975 roku laureatem tej nagrody został obywatel Związku Radzieckiego. Nigdy nagrody Nobla z ekonomii nie otrzymał Polak. Polacy otrzymywali nagrody Nobla głównie w dziedzinie literatury (Henryk Sienkiewicz, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska czy w zeszłym roku Olga Tokarczuk) oraz chemii (Maria Curie Skłodowska).

Nagroda Nobla z ekonomii 2020

W 2020 roku nagrodę Nobla z Ekonomii otrzymali również Amerykanie. Nagrodą musieli podzielić się Paul Milgrom oraz Robert Wilson. Otrzymali oni nagrodę za badania nad znaną w mikroekonomii teorią aukcji. Dokładnie nagroda została przyznana za „ulepszenia teorii aukcji i wynalezienie nowych formatów aukcji”, które przyczyniły się do korzyści dla sprzedawców, kupców oraz podatników na całym świecie. Obaj ekonomiści są profesorami na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii. Przyczynili się oni także do rozwoju teorii aukcji. Wilson sformułował teorię aukcji dotyczącą przedmiotów mających wspólną wartość, czyli wartości, która jest niepewna na początku, ale później jest taka sama dla wszystkich. Chodzi tu między innymi o przyszłą wartość koncesji na daną częstotliwość radiową czy ilość złóż mineralnych w konkretnym miejscu. Wilson pokazał, z jakiego powodu racjonalni uczestnicy aukcji składają oferty niższe niż własne szacunki wspólnej wartości. Obawiają się po prostu klątwy zwycięzcy, a więc przepłacenia.

Milgrom z kolei jest twórcą bardziej ogólnej teorii aukcji, w której uwzględnione są nie tylko wspólne wartości przedmiotów, ale również osobiste wartości, które różnią się w zależności od oferenta. Obaj laureaci opracowali także nowe rodzaje aukcji, które odpowiadają na potrzebę uwzględnienia wielu powiązanych ze sobą przedmiotów jednocześnie, przez sprzedawcę, którego motywacją jest szeroko rozumiane dobro społeczne, a nie maksymalny przychód. W 1994 roku amerykańskie władze wykorzystały jeden ze stworzonych przez tych dwóch ekonomistów formatów aukcji do przeprowadzenia przetargu na koncesje na częstotliwości dla operatorów komórkowych. Od tego czasu z aukcji zaprojektowanych przez Milgroma i Wilsona skorzystało wiele krajów na świecie. Laureaci nagrody Nobla z ekonomii otrzymają 10 milionów koron szwedzkich, czyli 950 tysięcy euro. Nagrodą oprócz pieniędzy jest także złoty medal z wizerunkiem Alfreda Nobla oraz kaligrafowany dyplom.